Viêm tuyến nước bọt là gì? Dấu hiệu, triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Viêm tuyến nước bọt là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại các tuyến nước bọt, gây sưng đau và ảnh hưởng đến chức năng tiết nước bọt của cơ thể. Bệnh có thể do nhiễm khuẩn, virus hoặc các yếu tố khác gây ra, ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng và hệ tiêu hóa. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm tuyến nước bọt có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. Vậy nguyên nhân nào gây bệnh, dấu hiệu nhận biết ra sao và cách điều trị như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

Tuyến nước bọt là gì?

Tuyến nước bọt là cơ quan trong cơ thể đảm nhận chức năng sản xuất và tiết nước bọt vào khoang miệng, thông qua hệ thống dẫn ống. Nước bọt giúp bôi trơn khoang miệng và hầu họng, hỗ trợ quá trình nuốt và tiêu hóa thức ăn. Đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ răng miệng khỏi vi khuẩn gây sâu răng.

Có 3 cặp tuyến nước bọt chính, bao gồm:

• Tuyến dưới lưỡi: Nằm bên dưới hai bên lưỡi, ở vùng sàn miệng. Tuyến này chủ yếu tiết nước bọt có độ nhầy cao giúp duy trì độ ẩm trong khoang miệng.

• Tuyến dưới hàm: Nằm bên dưới hàm, tuyến này gồm có: thùy nông và thùy sâu. Nước bọt được tiết ra từ tuyến dưới hàm đi vào khoang miệng qua các ống dẫn dưới lưỡi, hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn.

• Tuyến mang tai: Đây là tuyến nước bọt lớn nhất, nằm ở mỗi má trên hàm phía trước tai. Tương tự như tuyến dưới hàm, tuyến mang tai có hai phần: thùy nông và thùy sâu. Nước bọt từ tuyến này được dẫn vào khoang miệng thông qua các ống dẫn nằm gần răng hàm trên.

Ngoài các tuyến chính còn có hàng trăm tuyến nước bọt phụ, chúng nằm ở môi, má trong và khắp niêm mạc miệng, cổ họng.

Vai trò của tuyến nước bọt

Như đã chia sẻ một phần ở trên, tuyến nước bọt có vai trò chính là sản xuất và tiết nước bọt, giúp duy trì sức khỏe răng miệng và hỗ trợ các quá trình sinh lý quan trọng của cơ thể. Cụ thể như:

• Bôi trơn khoang miệng và hầu họng, duy trì độ ẩm và cảm giác thoải mái.

• Làm ẩm thức ăn, giúp thức ăn dễ dàng đi qua thực quản, từ đó hỗ trợ quá trình nhai nuốt.

• Nước bọt chứa enzym amylase, giúp dạ dày phân hủy tinh bột trong thức ăn.

• Loại bỏ vi khuẩn mảnh vụn thức ăn, hạn chế sự phát triển của mảng bám và giảm nguy cơ sâu răng, viêm nướu.

• Giúp ngăn ngừa môi trường axit trong miệng, từ đó bảo vệ men răng và giảm nguy cơ mắc các bệnh răng miệng.

Viêm tuyến nước bọt là gì?

Viêm tuyến nước bọt (Sialadenitis) là một thuật ngữ y khoa chỉ tình trạng viêm, sưng đau một hoặc nhiều tuyến nước bọt, chủ yếu ảnh hưởng đến tuyến mang tai và tuyến hàm dưới. Nguyên nhân có thể do nhiễm khuẩn, virus hoặc tắc nghẽn ống tuyến. Các triệu chứng của bệnh thường biến mất sau khoảng 1 tuần. Tuy nhiên, nếu xuất hiện thêm triệu chứng nghiêm trọng như khó nuốt hoặc khó thở thì phải đến gặp bác sĩ ngay để được điều trị.

Nguyên nhân bị viêm tuyến nước bọt mang tai

Viêm tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến nước bọt mang tai thường khởi phát khi dòng chảy nước bọt bị suy giảm hoặc tắc nghẽn, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, chủ yếu là Staphylococcus aureus, xâm nhập và gây nhiễm trùng. Các tác nhân virus như Paramyxovirus (gây quai bị), Cytomegalovirus (CMV) hoặc Epstein-Barr virus (EBV) cũng có thể gây viêm tuyến nước bọt, đặc biệt ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch.

Ngoài ra còn một số nguyên nhân khác gây viêm tuyến nước bọt mang tai như:

• Tắc nghẽn do tích tụ chất nhầy, chất khoảng, viêm, u hoặc mô sẹo.

• Do sử dụng một số loại thuốc như thuốc kháng histamin, thuốc lợi tiểu và thuốc chẹn beta,...Chúng có thể gây duy giảm chức năng bảo vệ cơ thể trước yếu tố môi trường, co thắt cơ trơn các ống tuyến,...

Biểu hiện của bệnh viêm tuyến nước bọt

Viêm tuyến nước bọt có triệu chứng lâm sàng đa dạng, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Các dấu hiệu viêm tuyến nước bọt thường gặp bao gồm sưng đau tuyến nước bọt, tăng kích thước tuyến, đau khi ăn uống, sốt và trong một số trường hợp có thể xuất hiện mủ hoặc dịch tiết bất thường từ ống tuyến. Mỗi nguyên nhân gây bệnh sẽ có những đặc điểm lâm sàng riêng biệt, giúp định hướng chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

Viêm tuyến nước bọt do sỏi

Sự hình thành sỏi trong tuyến nước bọt, thường gặp nhất ở tuyến dưới hàm nhưng cũng có thể xảy ra ở tuyến mang tai, gây tắc nghẽn dòng chảy nước bọt, dẫn đến viêm nhiễm thứ phát. Bệnh nhân thường xuất hiện triệu chứng đau và sưng tuyến nước bọt, đặc biệt gia tăng khi ăn do sự kích thích tiết nước bọt nhưng nước bọt không thể thoát ra ngoài.

Nếu sỏi gây tắc nghẽn hoàn toàn, vi khuẩn có thể phát triển trong môi trường ứ đọng, gây viêm cấp tính kèm theo sốt, đỏ da vùng tuyến và có thể hình thành áp-xe. Khi sờ nắn tuyến, có thể cảm nhận được sỏi hoặc phát hiện mủ chảy ra từ ống tuyến khi ấn vào vùng bị viêm.

Viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn thường

Viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn thường khởi phát trên cơ địa suy giảm miễn dịch, mất nước hoặc do dòng chảy nước bọt bị suy giảm. Vi khuẩn phổ biến nhất gây bệnh là Staphylococcus aureus, ngoài ra còn có Streptococcus pyogenes và một số vi khuẩn gram âm. Bệnh nhân thường có biểu hiện sưng đau tuyến nước bọt đột ngột, kèm theo ban đỏ, nóng tại vùng tuyến, đau tăng khi ăn hoặc nhai.

Trong những trường hợp nặng, viêm có thể lan rộng, gây viêm mô tế bào vùng cổ, hình thành áp-xe hoặc thậm chí nhiễm trùng huyết nếu không được điều trị kịp thời. Khi viêm tiến triển, mủ có thể chảy ra từ ống tuyến, gây hôi miệng và khó chịu cho bệnh nhân.

Viêm tuyến nước bọt do virus - quai bị

Nhiễm virus quai bị (Paramyxovirus) là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm tuyến nước bọt không do vi khuẩn, chủ yếu ảnh hưởng đến tuyến mang tai. Bệnh thường khởi phát với các triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi, đau cơ, sau đó xuất hiện sưng đau tuyến mang tai một hoặc hai bên, có thể lan ra vùng hàm và tai, gây khó khăn khi nhai hoặc nuốt.

Da vùng tuyến sưng căng bóng nhưng không nóng, không đỏ và không có mủ chảy ra từ ống tuyến. Đặc trưng của viêm tuyến nước bọt do quai bị là tiến triển tự giới hạn, kéo dài từ 7-10 ngày và có thể kèm theo biến chứng như viêm tinh hoàn ở nam giới trưởng thành, viêm tụy hoặc viêm não hiếm gặp.

Biến chứng của bệnh viêm tuyến nước bọt nếu như không điều trị kịp thời

Biến chứng của bệnh nếu không được điều trị kịp thời, có thể lan đến các mô ở đầu và cổ, gây nhiễm trùng. Đây là một tình trạng có thể đe dọa tính mạng. Do đó, nếu người bệnh gặp khó khăn khi thở hoặc nuốt, hãy tới bệnh viện để được điều trị sớm.

Chẩn đoán viêm tuyến nước bọt

Quá trình chẩn đoán viêm tuyến nước bọt được thực hiện thông qua thăm khám lâm sàng kết hợp với khai thác tiền sử bệnh và các triệu chứng đi kèm. Bác sĩ sẽ đánh giá mức độ sưng đau, sự thay đổi cấu trúc của tuyến nước bọt cũng như kiểm tra xem có tình trạng chảy mủ từ ống tuyến hay không.

Trong một số trường hợp, nội soi tuyến nước bọt (sialendoscopy) có thể được chỉ định. Đây là phương pháp sử dụng một ống nội soi nhỏ có gắn camera và đèn chiếu sáng để quan sát trực tiếp ống tuyến nước bọt, giúp phát hiện tình trạng viêm, hẹp ống tuyến hoặc sự hiện diện của sỏi.

Bên cạnh đó, để xác định nguyên nhân tắc nghẽn hoặc đánh giá mức độ tổn thương tuyến nước bọt, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như siêu âm tuyến nước bọt hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT scan). Những phương pháp này giúp xác định sự hiện diện của sỏi tuyến, áp-xe hoặc bất thường trong cấu trúc tuyến nước bọt.

Trong những trường hợp phức tạp hoặc nghi ngờ có bệnh lý đi kèm, bệnh nhân có thể được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng (ENT) để đánh giá chuyên sâu. Bác sĩ ENT là người có chuyên môn cao trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý liên quan đến tuyến nước bọt cũng như các rối loạn vùng tai, mũi, họng.

Phương pháp điều trị viêm tuyến nước bọt

Phác đồ điều trị viêm tuyến nước bọt mang tai phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các phương pháp có thể bao gồm sử dụng thuốc kháng sinh, áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà, điều trị nội khoa không xâm lấn hoặc can thiệp phẫu thuật nếu cần thiết.

1. Điều trị bằng kháng sinh

Viêm tuyến nước bọt uống thuốc gì? Trong trường hợp viêm tuyến nước bọt do nhiễm khuẩn, kháng sinh là lựa chọn điều trị hàng đầu nhằm kiểm soát tình trạng nhiễm trùng. Các loại kháng sinh thường được sử dụng bao gồm dicloxacillin, cephalosporin hoặc clindamycin, tùy thuộc vào mức độ nhạy cảm của vi khuẩn và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.

2. Biện pháp chăm sóc tại nhà

Bên cạnh điều trị bằng thuốc, một số biện pháp tại nhà giúp giảm đau, cải thiện dòng chảy nước bọt và hỗ trợ quá trình hồi phục, bao gồm:

• Duy trì đủ nước để ngăn ngừa mất nước và kích thích tiết nước bọt.

• Uống nước chanh hoặc kẹo chua để tăng tiết nước bọt, giúp thông tắc ống tuyến.

• Chườm ấm và xoa bóp tuyến nước bọt nhẹ nhàng để giảm đau và hỗ trợ lưu thông nước bọt.

• Vệ sinh răng miệng tốt, súc miệng bằng nước muối ấm để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn trong khoang miệng.

3. Điều trị nội khoa không xâm lấn

Trong một số trường hợp nghiêm trọng hoặc bệnh nhân không thể dùng kháng sinh đường uống, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch tĩnh mạch (IV) để cung cấp nước và cân bằng điện giải. Đồng thời, thuốc kháng sinh cũng có thể được tiêm tĩnh mạch để kiểm soát nhiễm trùng hiệu quả hơn.

4. Can thiệp phẫu thuật

Nếu viêm tuyến nước bọt không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác hoặc xuất hiện biến chứng như áp-xe tuyến nước bọt, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để dẫn lưu ổ nhiễm trùng và loại bỏ các tác nhân gây tắc nghẽn như sỏi tuyến nước bọt. Một số trường hợp cần thực hiện nội soi tuyến nước bọt (sialendoscopy) để kiểm tra và loại bỏ sỏi, giúp khôi phục chức năng bài tiết nước bọt.

Một số câu hỏi về tình trạng viêm tuyến nước bọt

Viêm tuyến nước bọt có nổi hạch không?

Khi tuyến nước bọt bị viêm, đặc biệt là do nhiễm trùng vi khuẩn hoặc virus, hệ thống miễn dịch sẽ phản ứng bằng cách kích hoạt các hạch bạch huyết lân cận, dẫn đến tình trạng sưng và đau hạch. Hạch thường nổi ở góc hàm, dưới cằm hoặc sau tai, tùy vào vị trí tuyến nước bọt vị viêm.

Bệnh viêm tuyến nước bọt có nguy hiểm đến sức khỏe không?

Tuyến nước bọt không phải là bệnh lý nguy hiểm song không vì thế mà chủ quan để bệnh kéo dài. Các biến chứng của bệnh có thể để lại nhiều hệ quả nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe như áp xe tuyến nước bọt, nhiễm trùng huyết, tắc nghẽn đường thở,...

Viêm tuyến nước bọt có lây không?

Tùy thuộc vào từng nguyên nhân để chẩn đoán viêm tuyến nước bọt có thể lây không? Nếu bệnh là kết quả của sự nhiễm trùng thì người bệnh có thể lây nhiễm cho người khác thông qua việc ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với nước bọt bị nhiễm trùng. Còn nếu sỏi tuyến nước bọt gây ra viêm thì không có nguy cơ lây truyền cho người khác.

Viêm tuyến nước bọt và quai bị khác nhau như thế nào?

Viêm tuyến nước bọt và quai bị đều gây sưng đau tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai, nhưng nguyên nhân và đặc điểm lâm sàng của hai bệnh lý này có sự khác biệt rõ rệt. Viêm tuyến nước bọt có thể do nhiễm khuẩn, tắc nghẽn ống tuyến do sỏi hoặc bệnh lý tự miễn, trong khi quai bị là bệnh truyền nhiễm do virus paramyxovirus gây ra. Ở viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn, người bệnh thường có triệu chứng sưng một bên tuyến nước bọt, đau rõ rệt, đôi khi kèm theo sốt cao và tiết mủ từ ống tuyến.

Ngược lại, quai bị thường gây sưng cả hai bên tuyến mang tai, không đối xứng, đi kèm với sốt nhẹ, đau đầu, mệt mỏi và có thể gây biến chứng viêm tinh hoàn ở nam giới trưởng thành.

Viêm tuyến nước bọt có thể điều trị bằng kháng sinh nếu do vi khuẩn, trong khi quai bị là bệnh do virus, không có thuốc đặc trị mà chủ yếu điều trị triệu chứng và nghỉ ngơi. Bệnh quai bị có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc-xin MMR, trong khi viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn thường liên quan đến yếu tố vệ sinh răng miệng và tắc nghẽn tuyến nước bọt hơn là phòng ngừa bằng vắc-xin.

Viêm tuyến nước bọt có tự khỏi không và bao lâu thì khỏi bệnh?

Tuyến nước bọt bị nhiễm trùng hoặc sưng thường tự khỏi hoặc điều trị sau 1 tuần. Nếu người bệnh phẫu thuật, có thể mất khoảng 2 tuần để hồi phục hoàn toàn. Ngoài ra, nếu bệnh nhân có triệu chứng dai dẳng như sưng, đau, sốt hoặc khó nuốt thì phải tới bác sĩ để được thăm khám ngay lập tức.

Chữa viêm tuyến nước bọt có cần phải phẫu thuật không?

Phẫu thuật không phải là phương pháp điều trị đầu tiên cho viêm tuyến nước bọt mà chỉ được cân nhắc trong những trường hợp nặng, không đáp ứng với điều trị nội khoa hoặc có biến chứng nghiêm trọng.

Viêm tuyến nước bọt là một bệnh lý có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến chức năng tiết nước bọt, nhưng hầu hết các trường hợp có thể điều trị hiệu quả bằng phương pháp nội khoa và chăm sóc tại nhà. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa biến chứng và hạn chế nguy cơ tái phát. Nếu tình trạng viêm kéo dài, không đáp ứng với điều trị hoặc có dấu hiệu bất thường, người bệnh nên thăm khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Nguồn trích dẫn

• Bác sĩ CK I: Nguyễn Trung Khánh. (n.d.). Viêm tuyến nước bọt là gì? Dấu hiệu, triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị. Retrieved from https://drcareimplant.com/viem-tuyen-nuoc-bot-la-gi-dau-hieu-trieu-chung-nguyen-nhan-va-cach-dieu-tri-2244

• hội, P. C. tác xã. (2023). Viêm tuyến nước bọt – Triệu chứng và cách điều trị. Retrieved from https://bvdktinhthaibinh.vn/viem-tuyen-nuoc-bot-trieu-chung-va-cach-dieu-tri/

• Viêm tuyến nước bọt - Rối loạn về Tai Mũi Họng. (n.d.). Retrieved from https://www.msdmanuals.com/vi/professional/r%E1%BB%91i-lo%E1%BA%A1n-v%E1%BB%81-tai-m%C5%A9i-h%E1%BB%8Dng/b%E1%BB%87nh-%E1%BB%9F-mi%E1%BB%87ng-v%C3%A0-h%E1%BB%8Dng/vi%C3%AAm-tuy%E1%BA%BFn-n%C6%B0%E1%BB%9Bc-b%E1%BB%8Dt

• Enzyme Amylase: Những điều cần biết. (n.d.). Retrieved from https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/enzyme-amylase-nhung-dieu-can-biet-vi

Thông tin liên hệ Nha khoa Dr. Care

Nha khoa chuyên sâu

Trồng răng Implant

Dành riêng cho Cô Chú trung niên tại Việt Nam

Hiện nay, Dr. Care - Implant Clinic là một trong những nha khoa uy tín hàng đầu cung cấp dịch vụ trồng răng Implant chuẩn Y khoa giúp khách hàng phục hồi mất răng hiệu quả và an toàn đáp ứng 3 tiêu chí: Phục hồi khả năng ăn nhai, hoàn thiện thẩm mỹ và đảm bảo sử dụng lâu bền.

Đến nha khoa, Khách hàng được Đội ngũ Bác sĩ dày dặn kinh nghiệm tư vấn tận tâm, cặn kẽ về tình trạng răng miệng. tình trạng mất răng. Bác sĩ sau khi thăm khám kỹ càng sẽ đưa ra giải pháp tối ưu, tiết kiệm và an toàn.

Không chỉ có thế mạnh về chất lượng điều trị, Dr. Care còn không ngừng cập nhật trang thiết bị hiện đại và công nghệ điều trị tối tân hỗ trợ chẩn đoán chuẩn xác, rút ngắn thời gian điều trị, nha khoa với "Liệu pháp trồng răng không đau" cho Khách hàng trải nghiệm trồng răng êm ái, thoải mái như đi spa.

Đặt hẹn với Dr. Care - Implant Clinic để thăm khám, tư vấn và điều trị. Tại đây

Gọi để nhận báo giá 24/7: 0909 478 910